https://journal-kogam.kisi.kz/index.php/kd журнал КИСИ при Президенте РК uk-UA ҚОҒАМ ЖӘНЕ ДӘУІР 2414-5696 https://journal-kogam.kisi.kz/index.php/kd/article/view/297 <p>Бүгінде Қазақстанда мемлекеттік органдар мен халық арасындағы өзара қарым – қатынастардың тиімділігін арттыру, трансформациялау міндеті тұр, оны мемлекет Басшысы Қ. К. Тоқаев 2019 жылғы 2 қыркүйектегі «Сындарлы қоғамдық диалог – Қазақстанның тұрақтылығы мен өркендеуінің негізі» атты Қазақстан халқына Жолдауында атап өтті. Біз «халық үніне құлақ асатын мемлекет» деп аталатын тұжырымдама туралы айтып отырмыз, ол қоғамның сұраныстарына жедел және тиімді жауап беруді қамтамасыз етеді, оны іске асыру қажеттілігі азаматтардың мемлекеттік институттарға деген сенімінің төмен деңгейімен және қоғамдық өмірдің маңызды мәселелерін қалыптастыру мен іске асыру кезінде олардың пікірлерінің жеткіліксіз қатысуымен байланысты.</p> <p>Бұл тұрғыда көптеген зерттеушілер әлеуметтік желілердің өсіп келе жатқан рөліне назар аударады, соның арқасында азаматтар басқару органдарына тікелей хабарласа отырып, олар үшін ең маңызды мәселелер туралы мәлімдей алады. Сонымен қатар, негізгі саяси акторлар өзара ынтымақтастықтың маңызды құралы ретінде әлеуметтік медиа факторларын ескереді.</p> <p>Жұмыста әлеуметтік медиа билік пен қоғамның шоғырландырылған позициясын дамытудың ареналары ретінде қарастырылады. Әлеуметтік желілер сындарлы диалогтың, билік пен азаматтық қоғамның өзара әрекеттесуінің форматы ретінде назар аударады.</p> <p>Мақала аясында Интернет-коммуникациялар тетігін мемлекеттік билік органдары қызметінің ашықтығы саясатын іске асыру құралы ретінде пайдаланудың негізгі ерекшеліктері қарастырылды, оның басымдығы бірқатар қолданыстағы нормативтік құқықтық актілерге баса назар аударылады.</p> Ильдар Калиев Арман Акишев Борис Поломарчук Авторлық құқық (c) 2025 ҚОҒАМ ЖӘНЕ ДӘУІР https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/ 2025-04-01 2025-04-01 85 1 10.52536/2788-5860.2025.85.1.001 https://journal-kogam.kisi.kz/index.php/kd/article/view/308 <p>Бұл мақала Польша Республикасындағы репатриация саясатының жүзеге асырылуын зерттеуге арналған. Соңғы онжылдықта Польша үкіметі шетелдегі ұлты поляк адамдарды тарихи отанына оралуына жағдай жасайтын этникалық көші-қон саясатын белсенді жүргізіп келеді. Халықаралық қатынастарда Польшаның репатриация саясатындағы тәжірибесі оң бағаланады. Этникалық көші-қонды ұйымдастыруда мемлекеттік басқару жүйесін, заңнамалық базасын, кешенді әлеуметтік қолдау бағдарламаларын қабылдауының арқасында біршама нәтижелерге қолжеткізілді. Дегенмен, репатрианттардың жаңа ортаға бейімделуі, құжаттандырылуы, жергілікті халықпен қарым-қатынас орнатуы кезеңдерінде бірқатар қиындықтар туындайды.</p> <p>Осыған орай, бұл зерттеуде авторлар Польшаның репатриация саясатына талдау жасап, оның ішінде құжаттандыру, бейімдеу мәселелері және әлеуметтік қолдау шараларын зерделеген. Тарихи деректерге шолу жасалып, ресми статистикалық мәліметтер талданған. Әр жылдары қабылданған нормативтік құқықтық актілері және мемлекеттік бағдарламалары сараланып, репатриацияның әлеуметтік және экономикалық салдары, құқықтық және саяси аспектілері талқыланған. Сондай-ақ, мақалада диаспора саясаты мәселелеріне де ішінара тоқталып өттік.</p> <p>Жалпы, тарихи отанына көшіп келушілерді мемлекеттік қолдаудың барлық сатылары сипатталған. Зерттеу еліндегі этникалық көші-қонның ұйымдастырылуы кезіндегі тәжірибесі мен кемшіл тұстары анықталған.</p> Еркебұлан Меңлібай Қалыбек Қобландин Салтанат Тайшанова Авторлық құқық (c) 2025 ҚОҒАМ ЖӘНЕ ДӘУІР https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/ 2025-04-01 2025-04-01 85 1 10.52536/2788-5860.2025.85.1.002 https://journal-kogam.kisi.kz/index.php/kd/article/view/312 <p style="font-weight: 400;">«Жасыл» экономиканы дамыту жөніндегі мемлекеттік саясат Қазақстанның тұрақты даму стратегиясының құрамдас бөлігі болып табылады. Мақалада экологиялық компонент қазіргі заманғы мемлекеттің тұрақты дамуының құрамдас бөлігі ретінде сипатталған. «Экологиялық жауапкершілік» ұғымының мазмұны анықталды. Зерттеу халықаралық аренада бәсекелестік артықшылықты қамтамасыз ету үшін экологиялық жауапкершілікті күшейтудің маңыздылығын көрсетеді. Экологиялық жауапкершілік корпоративтік мәдениетке кірігуге, экологиялық бастамаларды қолдауға, сондай-ақ компания қызметінің қоғамға, экономикаға және қоршаған ортаға әсері туралы ақпараттың ашықтығына бағытталуы керек деп тұжырымдалады. Сондай-ақ мемлекеттің тұрақты даму стратегиясы контекстіндегі экологиялық жауапкершіліктің негізгі аспектілері атап өтілген.</p> Гумар Нуртаза Бибигуль Бюлегенова Авторлық құқық (c) 2025 ҚОҒАМ ЖӘНЕ ДӘУІР https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/ 2025-04-01 2025-04-01 85 1 10.52536/2788-5860.2025.85.1.003 https://journal-kogam.kisi.kz/index.php/kd/article/view/300 <p>Мақалада Е.А.Бөкетов атындағы Қарағанды университетінің имиджі мен корпоративтік мәдениетін зерделеу бойынша жүргізілген социологиялық зерттеу нәтижелері баяндалған.</p> <p>Зерттеудің мақсаты&nbsp; - университет дамуының осы кезеңінде университеттің имиджі мен корпоративтік мәдениетінің өзара байланысын талдау, сондай-ақ қызметкерлердің кадрлық әлеуетін арттыру және білім алушылардың білім беру процесіне жоғары оқу орнынан кейінгі интеграциясы және қауымдастығына түлектердің жоғары оқу орнынан кейінгі интеграциясы арқылы университет имиджін одан әрі дамыту бойынша ұсынымдар әзірлеу.</p> <p>1938 жылдан бастап &nbsp;(Қарағандыда мұғалімдер институты ашылған кезден бастап) Е.А. Бөкетов атындағы Қарағанды университетінің ұзақ және бай тарихы бар. Университет ірі өңірлік білім беру және ғылыми орталық ретінде қалыптасуы мен эволюциясынан ұзақ өтті, меншік пен басқарудың әртүрлі нысандарын - классикалық үлгідегі толық мемлекеттік жоғары оқу орнынан бастап еркін жаһандық халықаралық білім беру нарығы кеңістігінде орналасқан коммерциялық емес акционерлік қоғам (КЕАҚ) түріндегі қазіргі университетке дейін ұйым түрде өзгертті.</p> <p>Бұл зерттеу нысаны Е. А. Бөкетов атындағы Қарағанды университетінің оқытушылары, көмекші персоналы және білім алушылары болды. Талдау нәтижелері көрсеткендей, университет қызметкерлері мен білім алушылардың бағалауы бойынша қазіргі жағдайда университеттің имиджі мен корпоративтік мәдениетінің рөлі мен маңызы артып келеді. Имидж және мықты корпоративтік мәдениет университеттің жоғары сыртқы және ішкі имиджіне ықпал етеді, оның абыройы мен талапкерлер үшін тартымдылығын арттырады, қызметкерлердің адалдығы университеттің оқытушылар құрамының университеттің күнделікті өміріне және оқу процесіне интеграциялануын қамтамасыз етеді, кадрлардың ауысуын төмендетеді.</p> <p>Зерттеу респонденттердің Имидж мен корпоративтік мәдениеттің төрт маңызды индикаторына қатысты бағалауын зерттеді: корпоративтік мәдениеттің бейімделу қабілеті, икемділігі, өзгергіштігі; қызметкерлердің ұйымның мақсаттары мен құндылықтарына деген хабардарлығы мен адалдығы; қызметкерлердің университеттің еңбек процесіне және ішкі өміріне қатысуы/адалдығы; университеттің құрылымдық бөлімшелерінің сыртқы және ішкі келісімділігін бағалау.</p> <p>Зерттеу қорытындысы бойынша қазіргі заманғы университеттің біртұтас және интеграцияланған корпоративтік мәдениетін одан әрі дамытуға және жоғары оқу орнының күнделікті өміріне озық тәжірибелерді енгізуге бағытталған ұсыныстар тұжырымдалды.</p> Ғалия Жумасултанова Анжела Инджиголян Авторлық құқық (c) 2025 ҚОҒАМ ЖӘНЕ ДӘУІР https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/ 2025-04-01 2025-04-01 85 1 10.52536/2788-5860.2025.85.1.004 https://journal-kogam.kisi.kz/index.php/kd/article/view/342 <p><em>Мақала Орталық Азиядағы су ресурстарын басқарудың негізгі мәселелерін зерттеуге арналған. Мақалада ең алдымен су құбырлары мен қоймаларды құрудың тарихи процесі қарастырылады. Екі ірі бассейн – Амудария мен Сырдария, яғни Орталық Азия елдеріне екі өзеннен келетін негізгі су ағыны талданады. Тарихи процесс елдердің су ресурстарын басқаруда орасан зор мән берді. Кеңес Одағы кезінде орталықтандырылған суды пайдалану болды, бұл бүкіл Кеңес Одағына ауыл шаруашылығы өнімдерін таратуға мүмкіндік берді, бірақ КСРО ыдырап, елдер тәуелсіздік алған кезде Орталық Азия мемлекеттерінің барлығы дерлік су және энергетикалық дағдарыс кезінде бұл жүйе үлкен проблема тудырды, яғни трансшекаралық ағынды суларды ауыл шаруашылығы мен энергияны пайдалану арасында бөлу басталды. Мақалада сонымен қатар су ресурстарын басқару проблемасынан зардап шегетін Орталық Азия елдері мен негізгі шекаралары талданып, осы проблемаға әсер ететін негізгі факторлар қарастырылған. Осылайша, мақалада мемлекетаралық деңгейде мәселені шешудің негізгі жолдары көрсетілген. Қазіргі кезеңде тұрақты даму мақсаттарына қол жеткізу үшін тиімді шешімдерді және анағұрлым негізделген көзқарасты әзірлеу үшін тұжырымдамаларды біріктіру тұрғысынан құқықтық базаның ортақ тілін әзірлеу қажет. Қазіргі таңда заңгерлер, тарихшылар, географтар ғылымның әртүрлі салаларын қамтыған бұл мәселені зерттеп, су ресурстарын қамтамасыз ету және пайдалану мәселелерін зерделеуде. Мақалада Орталық Азиядағы су мәселесі жан-жақты зерттеліп, 5 мемлекет және тарихи және посткеңестік үдеріс елдердің қазіргі жағдайына қалай әсер еткені талданады.</em></p> Жанар Төлендинова Авторлық құқық (c) 2025 ҚОҒАМ ЖӘНЕ ДӘУІР https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/ 2025-04-01 2025-04-01 85 1 10.52536/2788-5860.2025.85.1.005 https://journal-kogam.kisi.kz/index.php/kd/article/view/340 <p>Мақала Павлодар облысы тұрғындарының Мемлекет Басшысының жыл сайынғы Жолдауына деген көзқарасы мен қабылдауын зерттейді. Қазақстан Президентінің Жолдаулары дәстүрлі түрде мемлекеттік саясаттың негізгі бағыттарын айқындайды және алдағы кезеңге стратегиялық басымдықтарды белгілейді. Мақалада Павлодар облысы Ақпарат және қоғамдық даму басқармасы тапсырысы бойынша жүргізілген әлеуметтанулық сауалнаманың деректері талданады, бұл ақпараттандыру деңгейін, сенім дәрежесін және қоғамның айтылған бастамаларға реакциясын анықтайды.</p> <p>Зерттеу нәтижелері Жолдаудың қоғамдық пікірді қалыптастыруға және азаматтарды мемлекеттік бағдарламаларды іске асыруға қатысуға жұмылдыруға айтарлықтай әсерін көрсетеді. Ақпаратқа қол жетімділікті кеңейту және мемлекеттік бастамаларға деген сенімді нығайту қажеттілігін қоса алғанда, мемлекет пен қоғам арасындағы байланысты жақсарту тетіктері мақалада талқыланады. Зерттеу азаматтарды мемлекеттік басқару және өңірді дамыту процестеріне кеңінен тартуды қамтамасыз ету үшін әртүрлі әлеуметтік топтармен өзара іс-қимылға баса назар аудара отырып, Жолдаулардың тиімділігін және оларды өңірлік деңгейде қабылдауды жақсарту бойынша негізгі ұсынымдарды авторлар ұсынады.</p> Гульсара Каппасова Мейрамгуль Алтыбасарова Амергалы Бегимтаев Авторлық құқық (c) 2025 ҚОҒАМ ЖӘНЕ ДӘУІР https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/ 2025-04-01 2025-04-01 85 1 10.52536/2788-5860.2025.85.1.006 https://journal-kogam.kisi.kz/index.php/kd/article/view/364 <p>Қазақстандағы жоғары білім адам капиталының дамуына үлкен үлес қосатын өзекті тақырып болып табылады. Осы зерттеудің негізгі мақсаты – жоғары білімнің қолжетімділігін бағалау және еңбек нарығының қажеттіліктерін ескере отырып, қаржыландыру жүйесін жетілдіруге арналған ұсыныстарды әзірлеу. Зерттеу білімнің қаржылық қолжетімділігіне, мемлекеттік гранттар жүйесі мен жоғары оқу орындарын қаржыландыру механизмдеріне бағытталған.</p> <p>Жұмыстың ғылыми маңызы – Қазақстанда бөлінетін мемлекеттік білім гранттары жүйесін және оның әртүрлі әлеуметтік топтардағы студенттер үшін білімге қолжетімділігіне әсерін талдау. Зерттеу әдістемесі – студенттерге қаржылық қолдау көрсету және мемлекеттік білім беру тапсырысын талдауда экономикалық-статистикалық және абстрактілі-логикалық әдістерді қолдану.</p> <p>Зерттеу барысында жоғары оқу орындарын жан басына қаржыландыру жүйесінің артықшылықтары мен шектеулері, атап айтқанда, ірі университеттерде ресурстардың шоғырлануы және аймақтардағы білімге қолжетімділіктің төмендеу мүмкіндігі анықталды. Зерттеу деректері гранттарды еңбек нарығының қажеттіліктеріне сәйкес жоспарлау қажеттілігін растайды.</p> <p>Жұмыстың практикалық маңызы – Қазақстандағы жоғары білімді қаржыландыру жүйесін жетілдіру бойынша ұсыныстар, бұл білімге тең қолжетімділікті қамтамасыз етіп, оның сапасын арттыруға мүмкіндік береді. Зерттеу жұмысының қосқан үлесі – кадрларды даярлауға бағытталған, қазіргі заман талаптарына бейімделген теңгерімді жүйені құруға арналған негізделген ұсынымдар.</p> Сәуле Искендирова Сәуле Зейнолла Әсел Әбен Авторлық құқық (c) 2025 ҚОҒАМ ЖӘНЕ ДӘУІР https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/ 2025-04-01 2025-04-01 85 1 10.52536/2788-5860.2025.85.1.007 https://journal-kogam.kisi.kz/index.php/kd/article/view/336 <p>Еңбекте бүгінгі күні маңыздылығы мен қажеттілігі жағынан алғанда мемлекет пен қоғам үшін басты мәселелердің біріне айналған электронды демократия, оның түсінігі мен қағидаттары, әлемдік тәжірибе мен Қазақстандағы осы бағыттағы қадамдар, нәтиже мен даму перспективасы туралы айтылады. Мақалада зерттеудің салыстырмалы талдау және қосалқы статистикалық деректерді талдау әдісі қолданылады. Жергілікті жерлерде билік пен адамдар арасындағы қарым-қатынастың осы жаңа түрін ендіру барысындағы қиыншылықтар мен кедергілердің обьективті және субъективті себептері анықталып, талдаулар жасалады және ұсынымдар беріледі.</p> Руслан Сабденов Гаухар Абдрахманова Дулат Өтеғали Авторлық құқық (c) 2025 ҚОҒАМ ЖӘНЕ ДӘУІР https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/ 2025-04-01 2025-04-01 85 1 10.52536/2788-5860.2025.85.1.008 https://journal-kogam.kisi.kz/index.php/kd/article/view/355 <p>Мақалада Ақмола облысындағы халықтардың тұрмыс-тіршілігінің әлеуметтік-саяси қырлары баяндалады. Онда Ақмола жеріне ішкі Ресейден көшіріліп әкелген түрлі халықтардың жергілікті қазақ халқымен өзара қарым-қатынасының саяси салдарлары зерделенген. Сонымен қатар, Ақмола облысы аумағындағы уездердің мал сандары нақты кестелермен беріліп, қыстық жем-шөптерді дайындау, әр он екі жыл сайын келетін қоян жылғы аштықтардағы мал сандарының айырмашылықтарыда мақалада толық қамтылады. Ішкі ресейден көшіріліп әкелген шаруалар мен жергілікті қазақ шаруаларының жайылымдық жерлер үшін таластары, патшалық биліктің әр түрлі құйтұрқы заңдарына ретроспективалық талдау жасалды. Ақмола облысының аумағында болған әр түрлі әлеуметтік және экономикалық теңсіздіктер үшін болған қақтығыстардың себептері мен салдарлары талданды.</p> Ғани Қарасаев Әсем Қайдарова Алтынай Мамбетова Авторлық құқық (c) 2025 ҚОҒАМ ЖӘНЕ ДӘУІР https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/ 2025-04-01 2025-04-01 85 1 10.52536/2788-5860.2025.85.1.009 https://journal-kogam.kisi.kz/index.php/kd/article/view/357 <p>Мақалада Қазақстанда әйелдердің құқықтары мен мүмкіндіктерін кеңейтуге және олардың саяси өмірге белсенді қатысуына кедергі келтіретін әлеуметтік-мәдени кедергілер қарастырылады. Әйелдердің экономикалық қатысуын шектейтін және гендерлік зорлық-зомбылыққа ықпал ететін гендерлік стереотиптер мен әлеуметтік нормаларды талдауға баса назар аударылады. Жұмыста бірнеше зерттеу әдістері қолданылды, соның ішінде қайталама деректерді талдау, сапалық талдау және салыстырмалы талдау. Мақалада гендерлік саясаттағы айырмашылықтарды көрсету үшін Қазақстаннан және басқа демократиялық елдерден мысалдар келтірілген. Негізгі тұжырымдар тұрмыстық зорлық-зомбылыққа қарсы заңнамалық шараларды жақсарту және гендерлік теңдікті ілгерілету қажеттілігін қамтиды. Әйелдерге қатысты зорлық-зомбылыққа, құқықтық қорғаудың жеткіліксіздігіне және жеке адамдардың қоғамдағы мінез-құлқына әсер ететін мәдени факторларға ерекше назар аударылады.</p> Айгерім Серікжанова Роза Нұртазина Инабат Серікжанова Баян Нағасбекова Авторлық құқық (c) 2025 ҚОҒАМ ЖӘНЕ ДӘУІР https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/ 2025-04-01 2025-04-01 85 1 10.52536/2788-5860.2025.85.1.010