ОРТА АЗИЯДАҒЫ ШАНХАЙ ЫНТЫМАҚТАСТЫҚ ҰЙЫМЫНДАҒЫ ЖҰМСАҚ КҮШ: РЕСЕЙ ЖӘНЕ ҚЫТАЙ СТРАТЕГИЯЛАРЫН САЛЫСТЫРМАЛЫ ТАЛДАУ

Аңдатпа

Бұл мақалада Шанхай Ынтымақтастық Ұйымы (ШЫҰ) аясындағы «жұмсақ күштің» рөлі қарастырылады, негізгі назар Ресей мен Қытайдың Орталық Азиядағы бәсекелес және тоғысатын стратегияларына аударылады. Көбінесе ШЫҰ қауіпсіздік саласындағы ынтымақтастық пен экономикалық интеграция тұрғысынан зерттелгенімен, оның мәдени және нормативтік өлшемдері Еуразияның геосаяси кеңістігін барған сайын айқындап отыр. Ресей аймақтағы ықпалын сақтау үшін өзінің тарихи және тілдік мұраларына, соның ішінде мәдени дипломатияға, БАҚ ықпалына және білім беру бағдарламаларына сүйенуді жалғастыруда. Ал Қытай «Бір белдеу, бір жол» бастамасын Конфуций институттары, шәкіртақылық бағдарламалар және жаңа медиа платформалар арқылы мәдени дипломатиямен байланыстыра отырып, «жұмсақ күш» құралдарын кеңейтті. Талдау көрсеткендей, Ресейдің «жұмсақ күші» тарихи жақындыққа негізделгенімен, ол ұрпақаралық әлсіреуге ұшырауда, ал Қытайдың жылдам дамып келе жатқан «жұмсақ күші» аймақ халықтарының шамадан тыс тәуелділікке қатысты күдігін тудырады. Осылайша, ШЫҰ ынтымақтастық тетігі ғана емес, сонымен қатар Ресей мен Қытай өздерінің ықпал ету стратегияларын сынап көретін жасырын бәсекелестік алаңы болып табылады. Зерттеу қорытындысында ШЫҰ шеңберіндегі «жұмсақ күш» бәсекелестігінің эволюциясы Орталық Азияның болашақ бағыттарын және қалыптасып келе жатқан көпполярлы әлемдік тәртіпке қосатын үлесін айқындаушы факторға айналатыны атап өтіледі.

Түйін сөздер: Шанхай Ынтымақтастық Ұйымы (ШЫҰ); жұмсақ күш; Орталық Азия; Ресей; Қытай; «Бір белдеу, бір жол» бастамасы; мәдени дипломатия; Еуразия; көпполярлылық; ықпал стратегиялары